FIGAROVOX / INTERVISTA – Në bestsellerin e tij “Drejt luftës. Amerika dhe Kina në grackën e Thukidides? ” (Odile Jacob), Graham Allison, profesor i njohur në Harvard dhe këshilltar i shumë sekretarëve të mbrojtjes, parashikoi që Shtetet e Bashkuara dhe Kinezët po shkonin drejt një konflikti ushtarak. Ai analizon krizën e koronavirusit nga pikëpamja e bllokimit midis dy vendeve.
Clairefond
LE FIGARO.- Deri në çfarë mase kriza Covid-19 vë në dyshim ekuilibrat kryesorë gjeopolitikë? A do ta përshpejtojë luftën tregtare midis Shteteve të Bashkuara dhe Kinës?
Graham ALLISON.- Kërcënimet që lidhen me koronavirusin shtohen në realitetet strukturore që na imponohen. Duke filluar me shfaqjen e Kinës si fuqi me një ngritje meteorike. Rritja brutale e Kinës përbën, në funksion të ekuilibrit botëror të fuqive, evolucionin më të shpejtë tektonik të të gjitha kohërave. Nëse Shtetet e Bashkuara do të ishin një kompani e madhe, ajo do të përfaqësonte e vetme 50% të tregut ekonomik botëror në vitet e pas Luftës së Dytë Botërore. Në 1980 Amerika ra në 22%. Sot, gati tre dekada të rritjes dyshifrore të Kinës, ajo qëndron në rreth 16%. Nëse tendenca aktuale vazhdon, pjesa e Shteteve të Bashkuara në prodhimin botëror do të vazhdojë të bjerë në tre dekadat e ardhshme në vetëm 11%. Gjatë së njëjtës periudhë, pjesa e Kinës në ekonominë botërore, e cila u rrit nga 2% në vitin 1908 në 18% në 2016, duhet të arrijë rreth 30% në vitin 2040. Zhvillimi ekonomik i Kinës e bën këtë vend një konkurrent të frikshëm politik dhe ushtarak. Kina kërcënon vërtetë Shtetet e Bashkuara dhe mund ta nxjerrë atë nga maja e një hierarkie që Amerika e ka konsideruar të natyrshme për dekada. Sukseset dhe dështimet e këtyre dy vendeve në menaxhimin e tyre të pandemisë, por edhe aftësia e tyre për të mbajtur një ndikim të caktuar në skenën ndërkombëtare, do të jenë vendimtare në garën për hegjemoni. E gjithë kjo mund të çojë në një radikalizim të rivalitetit të tyre.
A mundet Kina të bëhet në mënyrë paradoksale fituesja e madhe e kësaj krize?
Duhet të pranojmë që përpjekjet e Kinës kanë qënë tepër të frutshme. Aktualisht Pekini arriti të ngadalësojë ritmin e infektimeve të reja, apo te uli kurbën e sëmundjeve ( nëse besojmë shifrat zyrtare të autoriteteve kineze, NDLR). Në anën tjeter, Shtetet e Bashkuara gjenden para shumë veshtirësive. Nese kjo situatë zgjatë, perceptimi per secilen merite të autoritarizmit kinez dhe të virtyteve të hegjemonisë amerikane do të zhvillohet goxha.
Sidoqoftë, Kina nuk është sfida më e madhe me të cilën përballen Shtetet e Bashkuara në administrimin e kësaj pandemie. Thelbi i problemit qëndron para të gjithash në paaftësinë e Amerikës për t’u përgjigjur me inteligjencë dhe proporcion krizës shëndetësore. Megjithë performancën e aktuale të Amerikës, dëshiroj ndonjëherë të kujtoj, në cilësitë e mia si historian, se demokracitë shpesh janë më të ngadalta për t’u organizuar përballë kërcënimeve. Me të mbaruar gjendja latente, reagimi i tyre është përgjithësisht i shkëlqyer. Shtetet e Bashkuara ofrojnë një shembull emblematik të këtij ligji historik. Ky shtet nuk do të fitonte kurrë as luftën më të vogël në historinë e tij – si për Luftën e Pavarësisë apo Luftën e Dytë Botërore – nëse do të ishin marrë parasysh vetëm muajt e parë të konfliktit. “Lufta” kundër koronavirus do të jetë e gjatë. Prandaj është e parakohshme të konsiderohet se Shtetet e Bashkuara janë humbëset. Sikurse thotë shpesh Warren Buffet, një nga biznesmenët më të suksesshëm në botë,: “Nuk fitojmë para në afatgjatë duke nxjerre Shtetet e Bashkuara zbuluar!”
Ju analizoni në librin tuaj skenarët e ndryshëm që mund të shkaktojnë një përballje midis Kinës dhe Shteteve të Bashkuara. A mundet që pandemia të jetë shkëndijë konflikti?
Në librin tim Drejt luftës: Amerika dhe Kina në grackën e Thukidides, nuk parashikoj se kur do të fillojë lufta. Nuk i parashikoj as fërkimet dhe as ngjarjet që do ta bëjnë luftën të pashmangshme. Sigurisht që evokoj skenarë të ndryshëm që mund të fillojnë një konflikt në vitet në vijim: një shtytje drejt pavarësisë kombëtare në Tajvan, një përplasje midis anijeve luftarake amerikane dhe kineze në detin e Kinës jugore, kaos politik në Kore të Veriut ose një luftë tregtare e cila do të çonte në një konflikt ushtarak. Por më shumë sesa shkëndija që shkakton luftë, unë jam i interesuar për kontekstin e përgjithshëm që përcakton nëse një shkëndijë do të shkaktojë një zjarr apo jo, faktorët strukturorë që shpjegojnë se ngjarjet që zakonisht kontrollohen do të përshkallëzohen në ashpërsi të pa parashikueshme dhe me efekte të paimagjinueshme. Sfida është veçanërisht të tregojë se kur një fuqi në rritje kërcënon të shkatërrojë një fuqi të vendosur, lëshon një dinamikë e rrezikshme, e cila në fund mund të përfundojë në luftë.
A është kjo ajo që ju e quani kurthi i Thukidides?
Në rrëfimin e tij për Luftën e Peloponezit, historiani i madh Grek në të vërtetë përshkruan fenomenin për herë të parë. Në lidhje me një luftë që, dy mijë e pesëqind vjet më parë, shkatërroi dy qytetet e mëdha të Greqisë klasike, ai vëren: “Ishte frika e frymëzuar në Spartë nga rritja e Athinës që bëri luftën pashmangshme.” Aty ku të tjerët ia atribuojnë origjinën e Luftës Peloponeze një kombinim faktorësh të ndryshëm, Thukididi shkon drejtpërdrejt te synimi: ai e vendos gishtin mbi shkakun thelbësor të një prej luftërave më katastrofike dhe më shqetësuese të historisë.
Intuita themeluese e Thukididit përshkruan një konfigurim të rrezikshëm që është hasur rregullisht gjatë gjithë historisë. Kur një fuqi në zhvillim sfidon fuqinë qeverisëse, pavarësisht nga qëllimet e saj, rezultati është një tension i tillë strukturor që konflikti i dhunshëm bëhet rregull, dhe jo përjashtim. Kjo është ajo që ndodhi pak më shumë se njëqind vjet më parë kur Gjermania industriale goditi epërsinë e Britanisë në hierarkinë e kombeve. Rezultati katastrofik i rivalitetit të tyre ishte Lufta e Parë Botërore.
Eshtë i njëjti fenomen që gati provokoi një luftë midis Bashkimit Sovjetik dhe Shteteve të Bashkuara në vitet 1950 dhe 1960. Dhe sot një Kinë në lulëzoim të plotë po vë në dyshim mbizotërimin e vjetër të Shteteve të Bashkuara: kjo është arsyeja pse, ashtu si Sparta dhe Athina dikur, këto dy vende rrezikojnë të bien në grackën që përshkroi Thukididi.
